ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΝΕΟΠΛΑΣΙΕΣ

Σήμερα ο καρκίνος αποτελεί τη σύγχρονη μάστιγα της εποχής μας (μαζί με τα καρδιαγγειακά νοσήματα).

Ένας στους 3 Ευρωπαίους θα διαγνωστεί με καρκίνο κάποια στιγμή της ζωής του και ένας από τους 4 που έχουν εμφανίσει καρκίνο θα πεθάνει.

ΣΥΧΝΟΤΕΡΕΣ ΝΕΟΠΛΑΣΙΕΣ ΚΑΤΑ ΣΕΙΡΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΣΤΟΝ ΑΝΔΡΑ¨, είναι :

1. Καρκίνος του προστάτη
2. Καρκίνος των πνευμόνων
3. Καρκίνος ουροδόχου κύστεως
4. Κακοήθες μελάνωμα.

ΣΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ Η ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΠΡΟΣBΟΛΗΣ ΝΕΟΠΛΑΣΙΩΝ ΚΑΤΑ ΣΕΙΡΑ, είναι :

1. Καρκίνος μαστού
2. Καρκίνος πνευμόνων
3. Καρκίνος παχέος εντέρου-όρθου
4. Καρκίνος σώματος μήτρας
5. ΜΗ Hodgkin Λέμφωμα

Η εμφάνιση του καρκίνου και η θνητότητα του, είναι υψηλότερες στο ανδρικό φύλο συγκριτικά με το γυναικείο.

Η μεγαλύτερη συχνότητα στις διαγνώσεις νεοπλασιών είναι σε άτομα άνω των 65 ετών. Κάθε μέρα 7.900 άνθρωποι μαθαίνουν ότι πάσχουν από καρκίνο ενώ 4.700 πεθαίνουν από καρκίνο.

Υπολογίζεται ότι το έτος 2015 ο αριθμός των ατόμων > 65 ετών, στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα σημειώσει αύξηση κατά 20% και ο αριθμός των ατόμων > 80 ετών κατά 50%.

Επομένως θα υπάρξει αντίστοιχη αύξηση του αριθμού νέων περιπτώσεων νεοπλασιών ακόμα και αν το ποσοστό εμφάνισης του κάθε καρκίνου θα παραμείνει σταθερό.

Έτσι, το 2025 με στατιστικά στοιχεία ο αριθμός των καρκινοπαθών θα ανέρχεται σε 650.000 νέες περιπτώσεις κάθε έτος.

Στην Ελλάδα τα τελευταία 15 χρόνια υπολογίζονται οι νεοπλασίες σε ποσοστό 31%. (Πίνακας 3).

Οι διάφορες νεοπλασίες που προσβάλλουν τον ανθρώπινο οργανισμό δεν εμφανίζουν συνήθως συμπτώματα στα αρχικά στάδια. Τις περισσότερες φορές η διάγνωσή τους γίνεται όταν ο καρκίνος έχει δώσει μεταστάσεις.

Πρέπει όμως οι γιατροί και ο κόσμος να γνωρίζει τα γενικά συμπτώματα ή και τα μη ειδικά τα οποία μπορούν να εμφανιστούν σε όλα τα στάδια εξέλιξης του καρκίνου (συμπτώματα που προέρχονται από την πρωτοπαθή εστία ή από τις δευτεροπαθείς μεταστάσεις – εντοπίσεις του καρκίνου.

ΤΑ ΓΕΝΙΚΑ ΑΥΤΑ (ΜΗ ΕΙΔΙΚΑ) ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΜΦΑΝΙΣΤΟΥΝ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΚΑΘΕ ΝΕΟΠΛΑΣΙΑΣ (πρώιμα και προχωρημένα), είναι :

1. Αδικαιολόγητη απώλεια βάρους.
2. Καταβολή δυνάμεων.
3. Ανορεξία.
4. Καχεξία.
5. Πυρετός (δεκατική πυρετική κίνηση).
6. Νυκτερινές εφιδρώσεις.

Επίσης τα παρακάτω συμπτώματα είναι πιο αντικειμενικά (πιο προειδοποιητικά επομένως) και η εμφάνισή τους, μπορεί να δώσει υποψίες στο γιατρό αλλά και στο ίδιο το άτομο.

Αυτά, είναι :

1. Επίμονος βήχας – αίμα στα πτύελα.
2. Αλλαγές στις συνήθειες κένωσης του εντέρου.
3. Αιματέμεση (αποβολή αίματος με εμέτους), Μελαίνες (αποβολή αίματος στα κόπρανα), Αιματοχεζία (αποβολή καθαρού αίματος στα κόπρανα).
4. Ανεύρεση στην ψηλάφηση κάποιου ογκιδίου στο μαστό, έκκριση υγρού από την θηλή του μαστού, εξέλκωση θηλής, εισδοχή αυτής.
5. Ψηλάφηση ογκιδίου στους όρχεις, ανεύρεση διόγκωσης στον ένα από τους δύο όρχεις, εμφάνιση αίματος στο σπέρμα.
6. Συμπτώματα εκ του ουροποιητικού συστήματος (αιματουρία, συχνουρία ή διαταραχές ούρησης).
7. Βράγχος φωνής που επιμένει για 3-4 εβδομάδες.
8. Διογκωμένοι λεμφαδένες (πάνω από 3-4 εβδομάδες), με ειδικούς χαρακτήρες συνήθως (σκληροί, ανώδυνοι, συμφυομένοι μεταξύ τους και με τους γύρω ιστούς).
9. Αλλαγή μορφής, χρώματος των ορίων, αιμορραγία δερματικού σπίλου (ελιάς δέρματος)
10. Επίμονη δυσπεψία ή δυσκαταποσία.
11. Επαλαμβανόμενη αιμορραγία από τον κόλπο (ποιοτικά – ποσοτικά) γυναίκας ή εκκρίσεις με αίμα μεταξύ των κανονικών περιόδων ή μετά την εμμηνόπαυση.
12. Κνησμός που επιμένει στην περιοχή του πρωκτού ή στην ουρογεννητική περιοχή.
13. Πληγές που δεν επουλώνονται στην περιοχή του στόματος ή δέρμα.
14. Επίμονη, ασυνήθιστη κεφαλαλγία.
15. Ανορεξία, αποστροφή στο κρέας, αδικαιολόγητη απώλεια βάρους.

Σε πολλές περιπτώσεις η επίσκεψη στον οικογενειακό γιατρό που θα πάρει πλήρες ατομικό ή οικογενειακό λεπτομερές ιστορικό και θα εξετάσει κλινικά τον ασθενή δίνει ΕΓΚΑΙΡΑ τη διάγνωση ύπαρξης νεοπλασίας.

Τα παραπάνω έχουν μεγάλη σημασία γιατί μία έγκαιρη και σωστή διάγνωση σώζει ζωές.

Να μην ξεχνάμε οι ασθενείς και οι γιατροί το αξίωμα της Ιατρικής «Η ΠΡΟΛΗΨΗ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΤΙΜΟΤΕΡΗ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ».

Βέβαια στην έγκαιρη διάγνωση βοηθάει και η αλματώδης ανάπτυξη – Βιοχημικών – Απεικονιστικών μεθόδων – και προσέγγιση επί κυτταρικού επιπέδου των διεργασιών που προκαλούν τις νεοπλασίες.

Λίγο – πολύ ο κόσμος γνωρίζει αυτές τις εξετάσεις αλλά πρέπει να αναφερθούν και οι πιο εξελιγμένες όπως η Μαγνητική φασματοσκοπία – τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET. CT) που προσεγγίζουν τις νεοπλασίες επί κυτταρικού επιπέδου.

Επίσης, πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα η παράταση του χρόνου ζωής των καρκινοπαθών.

Τα 5 χρόνια επιβίωσης για όλους του καρκίνους μεταξύ 1996-2003 ήταν 66%, το 50% υπήρχε το 1975-1977.

Γενικά μειώνεται η θνητότητα στους συχνότερους καρκίνους ανδρών και γυναικών (προστάτης – πνεύμων – παχέως εντέρου – μαστών) με εξαίρεση τον καρκίνο των πνευμόνων στις γυναίκες όπου αυξάνεται κατά 0,2% ετησίως.

ΚΑΠΝΙΣΜΑ – ΝΕΟΠΛΑΣΙΕΣ

Υπάρχει ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα (20-30 χρόνια) που μεσολαβεί από την έναρξη του καπνίσματος μέχρι την εμφάνιση του καρκίνου.

Το κάπνισμα γενικώς είναι ένοχο για το 1/3 του συνόλου των νεοπλασιών του ανθρώπου.

Ευθύνεται 90% για την ανάπτυξη καρκίνου πνευμόνων στους άνδρες και 60% στις γυναίκες.

Επίσης ευθύνεται για την ανάπτυξη νεοπλασιών του φάρυγγα, στόματος, οισοφάγου, παγκρέατος, ουροδόχου κύστης, νεφρών, στομάχου, μαστών, τραχήλου, λευχαιμιών.

Η διακοπή του καπνίσματος δρα αποτελεσματικά στην δημιουργία του καρκίνου π.χ. πιθανότητες προσβολής από καρκίνο πνευμόνων επί διακοπής του καπνίσματος, μειώνεται 30%-50% στα 10 χρόνια διακοπής του.

Η διακοπή του καπνίσματος ωφελεί σε όλες τις ηλικίες.

Αν αυτό γίνει πριν την ηλικία των 30 ετών, αποφεύγεται κατά το 90% συνολικά ο κίνδυνος καρκίνου των πνευμόνων.

Τα αίτια που προκαλούν τις διάφορες νεοπλασίες εξακολουθούν να παραμένουν άγνωστα.

Υπάρχουν όμως γνωστοί παράγοντες που αποδεδειγμένα «προδιαθέτουν» στην εμφάνιση της νόσου.

Έτσι, στατιστικές έρευνες έχουν αποδείξει ότι το 88% του συνόλου των νεοπλασιών, οφείλονται :

α) Σε ατομικές συνήθειες (κάπνισμα, αλκοολισμός, δίαιτα.

β) Σε παράγοντες του περιβάλλοντος.

Στο ΚΑΠΝΙΣΜΑ αποδίδεται το 35% των νεοπλασιών του ανθρώπου, ενώ ο τρόπος διαβίωσης, φύση εργασίας, δίαιτα, ευθύνονται για το 50% των νεοπλασιών.

Το υπόλοιπο 10% σχετίζεται με παράγοντες γενετικούς, κληρονομικούς και φλεγμονές από ιούς.

Γενικά ο καπνός περιέχει 3500 χημικές ουσίες, είκοσι (20) από αυτές είναι καρκινογόνες (N – νιτροζαμίνες, αρωματικές αμίνες).

Οι ουσίες αυτές προκαλούν νεοπλασίες.

Στην Ελλάδα δυστυχώς τα τελευταία 70 χρόνια έχει παρατηρηθεί 5πλάσια αύξηση του καπνίσματος κατά άτομο.

ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ

Η σύγχρονη γενετική και μοριακή βιολογία έχει εντοπίσει ογκογονίδια που ευθύνονται για την κληρονομική προδιάθεση κάποιων μορφών νεοπλασίας.

Επίσης, η ύπαρξη ορισμένων κληρονομικών συνδρόμων (οικογενής πολυποδιάση*, «προδιαθέτει» σε καρκίνο παχέως εντέρου, αταξία-τηλεαγγειεκτασία** σε ανάπτυξη λεμφώματος), προδιαθέτει σε ανάπτυξη νεοπλασιών.

*Οικογενής πολυποδιάσης : πολυάριθμοι πολύποδες, εκδήλωση καρκίνου στα 40 έτη.

**Αταξία τηλεαγγειεκτασία : κληρονομική νόσος, οφείλεται σε ελάττωμα των Τ κυττάρων.

ΑΛΚΟΟΛ ΚΑΙ ΝΕΟΠΛΑΣΙΕΣ

Υπάρχει συνέργεια με το κάπνισμα και την χρήση αλκοόλης (αυξάνεται ο κίνδυνος καρκινογένεσης).

Οι περισσότεροι τύποι καρκίνου φαίνεται να σχετίζονται με την κατανάλωση «σκληρών» ποτών και μπύρας, παρά με την κατανάλωση κρασιού.

ΦΥΛΕΤΙΚΕΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ

Η Μαύρη Φυλή έχει τη μεγαλύτερη θνητότητα ακόμα και σε νεοπλασίες που εμφανίζονται με μικρότερη γενικά συχνότητα ο καρκίνος του προστάτη στους άνδρες Μαύρης Φυλής είναι 1.5 φορά συχνότερος από τη Λευκή Φυλή.

Αντίθετα ο καρκίνος του στήθους είναι 1.2 φορές μεγαλύτερος στις Λευκές γυναίκες από τις γυναίκες Μαύρης Φυλής.

Το Πολλαπλούν Μυέλωμα (ασθένεια αίματος) εμφανίζεται με μεγαλύτερη συχνότητα στη Μαύρη Φυλή (γυναίκες-άνδρες) από τη Λευκή Φυλή.

Επίσης, αυξημένη συχνότητα καρκίνων εμφανίζεται στους Ασιάτες (γυναίκες και άνδρες) και αφορά τον καρκίνο στομάχου, χολής, ήπατος.

Γεωγραφικές κατανομές εκτός από τις φυλετικές, στις νεοπλασίες υπάρχουν και μερικές φορές είναι δυσεξήγητες π.χ. ο καρκίνος μαστού εμφανίζει υψηλά ποσοστά στο Marin Country της California. Η πολιτεία της Washington φαίνεται να εμφανίζει τα υψηλότερα ποσοστά καρκίνου μαστού από όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΚΑΡΚΙΝΟΓΟΝΕΣ-ΧΗΜΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ

Η φύση της εργασίας, αποτελεί πολλές φορές γενεσιουργό αίτιο καρκίνου.

Έτσι, ζωγράφοι, οικοδόμοι, εργάτες χημικών εργοστασίων που παράγουν χημικά προϊόντα, αμίαντο, ακτινολόγοι, επεξεργαστές άνθρακα, είναι «επιρρεπείς» στην ανάπτυξη νεοπλασίας.

ΗΛΙΑΚΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ

Ο καρκίνος του δέρματος σε όλες τις μορφές του (Βασικοκυτταρικό, ακανθοκυτταρικό, με εξαίρεση το κακοήθες μελάνωμα) είναι ο πιο συχνός καρκίνος στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Γενικά πλησιάζοντας προς τον Ισημερινό αυξάνεται ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου δέρματος.

Πρέπει να σημειωθεί ότι ιστορικό ηλιακών εγκαυμάτων 5-6 τον αριθμό, κατά την εφηβεία του ατόμου, μπορεί να διπλασιάσουν επίσης τον κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος.

Φαίνεται ότι η δράση της ηλιακής ακτινοβολίας (υπέρυθρος – υπεριώδη ακτινοβολία) προκαλεί μεταβολές στο DNA των κυττάρων και προκύπτουν μεταλλάξεις γονιδίων που οδηγούν στην καρκινογένεση.

ΙΟΝΙΖΟΥΣΑ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ

Επαγγελματικές ομάδες στην ακτινοβολία αυτοί είναι οι ακτινολόγοι, εργάτες ορυχείων ουρανίου, προσωπικό πυρηνικών αντιδραστηρίων ισοτόπων.

Η επανειλημμένη έκθεση στην ιονίζονα ακτινοβολία προδιαθέτει στην ανάπτυξη :

α) Καρκίνου θυρεοειδούς αδένος

β) Χρόνιας μυελογενούς λευχαιμίας

γ) Οξείας λευχαιμίας

δ) Νεοπλασιών στομάχου, πνευμόνων, μαστού.

Η μεγαλύτερη ομάδα πληθυσμού που μελετήθηκε για την επίδραση της ακτινοβολίας αυτής στον άνθρωπο είναι ο Ιαπωνικός πληθυσμός, που επέζησε μετά την ρίψη των ατομικών βομβών στη Χιροσίμα και Ναγκασάκι.

Από την επίδραση της ακτινοβολίας μέχρι την εμφάνιση της νεοπλασίας μεσολαβεί περίοδος τουλάχιστον 10-20 χρόνων.

Η λευχαιμία φαίνεται να εκδηλώνεται 2-8 χρόνια μετά την έκθεση στην ακτινοβολία αυτή.

ΗΛΙΚΙΑ

Το ποσοστό εμφάνισης των νεοπλασιών αυξάνει παράλληλα με την ηλικία του ατόμου.

Η πλειοψηφία των νεοπλασιών εμφανίζεται μετά τα 65 χρόνια.

Όμως ηλικίες 0-4 ετών έχουν 2 φορές μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης από ηλικίες 5-9 ετών και 10-14 ετών.

Γενικά 1 στα 3 άτομα 60-80 ετών καταλήγει από κακοήθεια.

ΦΛΕΓΜΟΝΕΣ ΑΠΟ ΙΟΥΣ – ΒΑΚΤΗΡΙΑ

Ορισμένοι ιοί αυξάνουν πιθανότητα καρκινογένεσης όπως :

1. Ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων (H.P.V.) προδιαθέτει σε καρκίνο τραχήλου της μήτρας.
2. Ιοί Ηπατίτιδας Β, C. Χρόνια λοίμωξη από ιό ηπατίτιδας C, αυξάνει έως και 100 φορές τον κίνδυνο ανάπτυξης πρωτοπαθούς καρκίνου ήπατος. Στην ηπατίτιδα Β ο κίνδυνος εμφάνισης νεοπλασίας εξαρτάται όχι τόσο από την χρονιότητα της νόσου όσο από την Ιαιμία (ιϊκό φορτίο).
3. Petτροϊός HTLV-1 (Human T-Cell Leukemia / Lymphoma Virus). Η μόλυνση από τον ιό αυτό προκαλεί τη γένεση λευχαιμίας από Τ κύτταρα στους ενήλικες. Πρόκειται για τον μοναδικό ρετροϊό που άμεσα προκαλεί καρκίνο μέσω των trans πρωτεϊνών που αλληλοεπιδρούν με διάφορες πρωτεΐνες που συμμετέχουν στον κυτταρικό κύκλο και στο μεταβολισμό (διαδικασία απόπτωσης).
4. Ιός HIV (Human Immunodeficiency Virus). Άτομα με HIV έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης λεμφώματος, σαρκώματος Kaposi. Φαίνεται ότι η ανοσολογική ανεπάρκεια που προκαλεί ο ιός ευθύνεται για την εμφάνιση των νεοπλασιών.
5. Ιός EBV (Ebstein – Barr Virus) – ιός έρπητα 8 (HHV₈). Εμφανίζουν μεγάλες πιθανότητες εμφάνισης λεμφώματος, σαρκώματος Kaposi.
6. Έκθεση στο ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού (Ε.Ρ.). Προκαλεί το Ε.Ρ. χρόνια γαστρίτιδα η οποία μέσω εντερικής μεταπλασίας, δημιουργεί προκαρκινικό παράγοντα ανάπτυξης καρκίνου του στομάχου.
7. Διατροφή. Οι αυξανόμενες ποσότητες λιπαρών συστατικών στη σύγχρονη διατροφή, έχουν συνδεθεί με την ανάπτυξη νεοπλασιών του μαστού, παχέος εντέρου, προστάτη, ενδομήτριου. Επίσης, ρόλο παίζει και η υψηλή κατανάλωση ζωϊκού λίπους (κόκκινα κρέατα). Οι αφλατοξίνες (ουσίες που βρίσκονται στο καλαμπόκι, φυστίκια, φυστικοβούτυρο), οι ουσίες που σχηματίζονται κατά την διάρκεια παρασκευής τηγανιτού φαγητού, συμβάλουν στη δημιουργία νεοπλασιών. Η βρώση παστών – καπνιστών τροφών συνδέεται αιτιολογικά με τον καρκίνο οισοφάγου – στομάχου.
8. Παχυσαρκία – Άσκηση. Αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνο μαστού σε γυναίκες άνω των 40 ετών. Η έλλειψη σωματικής άσκησης αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου παχέος εντέρου.

Dr. ΝΙΚΟΣ ΚΑΛΛΙΑΚΜΑΝΗΣ

Ref.: - Πρακτική προσέγγιση στην κλινική ογκολογία

- Dr. Ισαμ Μπανκονολί εκ. ΠΑΡΙΣΙΑΝΟΣ 2008