Το σμήγμα, είναι ελαιώδες συστατικό, ελαιώδες υγρό, το οποίο εκκρίνεται από τους σμηγματογόνους αδένες του δέρματος των θηλαστικών και έχει σαν λειτουργία της εφύγρανση της επιδερμίδας και των τριχών του σώματος αλλά και των βλεφαρίδων (ειδικό σμήγμα που επιβραδύνει την εξαέρωση των δακρύων και έτσι υγραίνεται το μάτι).

Μεγάλη ποσότητα σμήγματος προκαλεί ελαιώδη εμφάνιση του δέρματος ειδικά της κεφαλής και η επιμόλυνσή του από μικρόβια εκπέμπει δυσάρεστη οσμή.

ΑΝΑΤΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Οι σμηγματογόνοι αδένες, είναι μικροσκοπικοί αδένες της επιδερμίδας, οι οποίοι εκκρίνουν ένα ελαιώδες, κηρώδες υγρό το σμήγμα με τις λειτουργίες που ήδη αναφέρθηκαν.

Οι αδένες βρίσκονται στα τριχωτά μέρη του σώματος εκτός από τις παλάμες των χεριών και τα πέλματα και συνδέονται ανατομικά με τους θύλακες των τριχών. Επίσης αδένες που εκκρίνουν σμήγμα υπάρχουν στη μύτη, πέος, θηλές μαστών, μικρά χείλη αιδοίου.

Οι σμηγματογόνοι αδένες εκκρίνουν σμήγμα, το οποίο ακολουθώντας τη διαδρομή της τρίχας εμπλουτίζει την επιφάνεια του δέρματος.

Το ανατομικό σύνολο τρίχας - σμηγματογόνου αδένα αναφέρεται σαν «τριχοσμηγματογόνος μονάδα».

Το σμήγμα δεν έχει μυρωδιά, είναι άοσμο, αποτελείται από έλαια τριγλυκεριδίων, κερί, μεταβολίτες των κυττάρων.

Η επιμόλυνση του σμήγματος από μικρόβια του δέρματος προκαλεί δυσάρεστη οσμή και η υπερπαραγωγή σμήγματος, προκαλεί την εμφάνιση «ελαιώδους λιπαράς κόμης» που αναγκάζει τα άτομα με το πρόβλημα αυτό να λούζονται πολύ συχνά.

Το «κερί» που παράγεται και αποφράσει τα αυτιά (έξω ους) αποτελείται μερικώς από σμήγμα.

Σύνθεση του σμήγματος είναι :

• 45% μη διαλυτά στο ύδωρ, λιπαρά οξέα, τα οποία διαθέτουν ευρεία αντιμικροβιακή ικανότητα.

• Βιταμίνη Ε στα ανώτερα στρώματα του δέρματος και η οποία εκκρίνεται από τους σμηγματογόνους αδένες.

ΓΕΝΙΚΑ ΤΑ ΛΙΠΟΕΙΔΗ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΣΜΗΓΜΑ, ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΝ ΣΤΗΝ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΑΚΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ, ΕΜΦΑΝΙΖΟΝΤΑΣ ΑΝΤΙΦΛΕΓΜΟΝΩΔΕΙΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ (πρόσφατες έρευνες κατέδειξαν ότι το σμήγμα μπορεί να αποτελεί ένα σύστημα μεταφοράς αντιοξειδωτικών ουσιών; αντιμικροβιακών λιπιδίων και γενικά για ότι χρειάζεται για την ενυδάτωση της επιδερμίδας.

Επίσης, το σμήγμα που εκκρίνεται σε συνεργασία με τους ιδρωτοποιούς αδένες του σώματος συμμετέχει στην συνολική θερμορύθμιση του σώματος.

Κατά το τελευταίο τρίμηνο της κύησης, οι σμηγματογόνοι αδένες παράγουν vermin cascosa = λευκό τυρώδες επίχρισμα, που προστατεύει το έμβρυο από το αμνιακό υγρό.

ΕΚΑΤΟΣΤΙΑΙΑ ΣΥΝΘΕΣΗ ΛΙΠΙΔΙΩΝ ΤΟΥ ΣΜΗΓΜΑΤΟΣ

25% κυρώδεις μονοεστέρες.

41% τριγλυκερίδια.

16% ελεύθερα λιπαρά οξέα.

12% κηρώδεις εστέρας (squalene).

Η δραστηριότητα των σμηγματογόνος αδένων αυξάνεται κατά την εφηβεία και αυτό οφείλεται στο υψηλό επίπεδο των ανδρογόνων ορμονών που χαρακτηρίζουν την ηλικία αυτή.

Στους άνδρες οι σμηγματογόνοι αδένες εμφανίζονται στο πέος, ειδικά γύρω από την κεφαλή του, κατά την εφηβεία.

Οι εκκρίσεις αυτές πολλές φορές συγχέονται με σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα.

Στις γυναίκες οι σμηγματογόνοι αδένες βρίσκονται στα μικρά χείλη του αιδοίου.

Οι σμηγματογόνοι αδένες βρίσκονται σε στενή ανατομική και λειτουργική συνεργασία με τους ιδρωτοποιούς αδένες, συμμετέχουν σημαντικά στη θερμορύθμιση (άνοδος θερμοκρασίας θερμά κλίματα).

Αυξημένη παραγωγή σμήγματος (υπερλειτουργία των αδένων του προσώπου) προκαλεί την ΑΚΜΗ ενώ στο σώμα προκαλείται η keratosis pilaris. Στο δέρμα η κερατίνη σε συνδυασμό με το σμήγμα δημιουργούν πλάκα υπερκερατινική.

Η υπέρμερτη χρήση αναβολικών στεροειδών από τους body builders με σκοπό αύξηση της μυϊκής μάζας τους, προκαλεί ακμή.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

• Isopretinoin.

• Spiroholactane (μόνο στις γυναίκες χρήση).

Η ετυμολογία της λέξης sebum = σμήγμα, προέρχεται από τα λατινικά και σημαίνει λίπος, ζωϊκό λίπος.

ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΣΜΗΓΜΑΤΟΓΟΝΩΝ ΑΔΕΝΩΝ

1. Στην επιδερμίδα η απόφραξη των πόρων των σμηγματογόνων αδένων και η υπερπαραγωγή κερατίνης δημιουργούν μία υπερκερατινοιημένη πλάκα η οποία καλείται microcomedone = σημαίνει μικρότατες αλλοιώσεις ακμής οι οποίες δεν διακρίνονται με γυμνό οφθαλμό.

2. Η χορήγηση και η λήψη (συνήθως σε 10πλάσια ποσότητα αναβολικών στεροειδών από τα συνταγογραφούμενα) την οποίαν εφαρμόζουν οι «αθλητές» με εμφάνιση «μυώδους ταρζάν» προκαλούν γενικευμένη ακμή (χέρια, πόδια, ώμους, ράχη).

Εδώ πρέπει να τονιστεί το εξής : απόφραξη του πόρου του σμηγματογόνου αδένα προκαλεί σμηγματογόνο κύστη. Αλλά συνήθως οι κύστεις που ορίζονται σαν σμηγματογόνες είναι στην πραγματικότητα επιδερμίδες κύστεις, οι οποίες προκαλούνται από παραγωγή και συγκέντρωση κερατινοκυττάρων της επιδερμίδας.

3. Υπερπλασία σμηγματογόνων αδένων όπως και καρκίνωμα αυτών παρατηρείται σπάνια. Επίσης έκκριση σμήγματος προκαλείται σε σημεία δερματοστιξίας (τατουάζ) του δέρματος.