Γενικά Θέματα

Φάρμακα και κύηση

Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται πιο συχνά στην κύηση είναι:
  • Αντιεμετικά
  • Αναλγητικά
  • Αντιμικροβιακά
  • Ηρεμιστικά
  • Υπνωτικά
  • Διουρητικά
H FDA έχει καταρτίσει 5 κατηγορίες «ασφαλείας» φαρμάκων που δίδονται κατά την κύηση (βλ. Πίνακα 1). Πρέπει να σημειωθεί ότι όλες οι πληροφορίες για τα φάρμακα (μεταβολισμός, απέκκριση, παρενέργειες) έχουν εξακριβωθεί σε πειραματικά μοντέλα του ζωικού βασιλείου.

Πρέπει να σημειωθεί ότι παρ’ όλες τις γνώσεις και προφυλάξεις που λαμβάνονται το 2-3% των ανωμαλιών διάπλασης που εμφανίζονται στα έμβρυα (με εξαίρεση το αλκοόλ) οφείλεται σε φάρμακα. Βέβαια οι διαμαρτίες περί την διάπλαση προέρχονται και από γενετικές, περιβαλλοντικές, άγνωστες αιτίες.

Όλα τα φάρμακα που χορηγούνται στη μητέρα δεν διαπερνούν τον πλακούντα (βλ. Πίνακα 2) προκαλώντας τερατογενέσεις αλλά ορισμένα έχουν άμεσα τερατογενετικές ιδιότητες αλλά και εκείνα τα φάρμακα που δεν διαπερνούν τον πλακούντα μπορεί να προκαλέσουν βλάβες στο έμβρυο, προκαλώντας
  • αγγειοσύσπαση στα αγγεία του πλακούντος εμποδίζοντας έτσι την θρέψη και οξυγόνωση του εμβρύου
  • υπερτονία στην έγκυο μήτρα που θα προκαλέσει ανοξαιμικές αλλοιώσεις
  • αλλαγή στην ομοιοστασία περιβάλλοντος των ιστών της μητέρας (π.χ. υπόταση)
Σε φάρμακο που χορηγείται η ποσότητα και ταχύτητα διάβασής του από τον πλακούντα εξαρτάται α) από το μοριακό βάρος του φαρμάκου (<500 daltons διέρχονται από τον πλακούντα και εισέρχονται στην κυκλοφορία του εμβρύου) β) συνδεδεμένα με πρωτεΐνη φάρμακα (μεγαλομοριακά) δεν διέρχονται τον πλακούντα. Εξαίρεση αποτελεί η άνοση σφαιρίνη G που χορηγείται για θεραπεία στην εμβρυϊκή θρομβοπενία.

Εξισορρόπηση της κατανομής φαρμάκου μεταξύ της μεμβράνης και των ιστών του εμβρύου γίνεται σε 40 min.

Η επίδραση του φαρμάκου στο έμβρυο εξαρτάται:
  • ηλικία εμβρύου στην έκθεση του φαρμάκου
  • δραστικότητα φαρμάκου
  • δοσολογία φαρμάκου
Φάρμακα που χορηγούνται πριν την 20η ημέρα μετά τη σύλληψη δεν προκαλούν καμία βλάβη.

Τερατογένεση από λήψη φαρμάκων ή άλλων ουσιών γίνεται μεταξύ 14-56 ημερών μετά τη σύλληψη.

Στο διάστημα αυτό χορήγηση φαρμάκων μπορεί να προκαλέσει αποβολή εμβρύου ή τερατογένεση ή λειτουργία ελαττώματα οργάνων, ιστών που εμφανίζονται αργότερα.

Φάρμακα που χορηγούνται μεταξύ της οργανογένεσης του εμβρύου (2ο-3ο τρίμηνο κύησης) δεν κάνουν τερατογένεση, αλλά μπορεί να προκαλέσουν-αλλοιώσουν την ανάπτυξη και λειτουργία των φυσιολογικώς σχηματιζομένων ιστών και οργάνων.

Εμβόλια - κύηση

Εμβόλιο κατά της γρίπης πρέπει να γίνεται σε όλες τις έγκυες γυναίκες στο 2ο-3ο τρίμηνο κυήσεως, κυρίως σε επιδημίες. Ζώντα εμβόλια ιών δεν χορηγούνται σε έγκυες ή μελλοντικές μητέρες (εμβολιασμός για ερυθρά μπορεί να προκαλέσει υποκλινική λοίμωξη πλακούντος εμβρύου.

Ανεμευβλογιάς εμβόλιο μπορεί να μολύνει το έμβρυο. Κυρίως μεταξύ 13ης-22ης εβδομάδας. Το εμβόλιο δεν γίνεται κατά την κύηση.

Χορήγηση βιταμίνης Α που περιέχουν παιδικές – νηπιακές τροφές σε δόση 5.000 IU/day δεν εμφανίζει κίνδυνο τερατογένεσης. Δόσεις >10.000 IU/day κατά την εγκυμοσύνη έχουν κίνδυνο τερατογένεσης.

ΧΡΗΣΗ ΑΛΚΟΟΛ ΚΑΙ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ αντενδείκνυται στην κύηση.

ΧΡΗΣΗ ΜΑΡΙΧΟΥΑΝΑΣ ΣΥΖΗΤΕΙΤΑΙ.

ΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ ΑΜΦΕΤΑΜΙΝΗΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΟΝΤΑΙ.

ΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΚΑΦΕ, 1 ΦΛΥΤΖΑΝΙ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ, ΔΕΝ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΒΛΑΒΕΣ ΣΤΟ ΕΜΒΡΥΟ. Βέβαια η υπερβολική κατανάλωση καφεΐνης >7 φλυτζάνια την ημέρα αυξάνει τον κίνδυνο διακοπής τοκετού, χαμηλού σωματικού βάρους εμβρύου, μικρού ύψους, αυτόματη έκτρωση.

Τα χωρίς καφεΐνη σκευάσματα έχουν λιγότερη επίπτωση στο έμβρυο.

Χρήση διαιτητικής ζάχαρης (ασπαρτάμη) συζητείται κατά την κύηση.

Ο μεταβολίτης της ασπαρτάμης, phenylalanine, διέρχεται τον πλακούντα, προκαλώντας διανοητική καθυστέρηση στο έμβρυο σε τοξικά επίπεδα.

ΣΕ ΕΓΚΥΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΦΑΙΝΥΛΚΕΤΟΝΟΥΡΙΑ ΠΡΟΣΛΗΨΗ PHENYLALANINE ΚΑΙ ΕΠΟΜΕΝΩΣ ΑΣΠΑΡΤΑΜΗΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ.

Πίνακας 1

Κατηγορίες φαρμάκων κατά ασφαλή χορήγηση κατά την κύηση (συμ. με FDA)

Κατηγορία Α

Ελεγμένες μελέτες – παρατηρήσεις κατέδειξαν κανένα κίνδυνο από το έμβρυο. ΤΑ ΦΑΡΜΑΚΑ ΑΥΤΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΠΙΟ ΑΣΦΑΛΗ.

Κατηγορία Β

Πειράματα σε ζώα έδειξαν ότι το έμβρυο δεν επηρεάζεται ή επηρεάζεται σε μικρό βαθμό. Πληροφορίες επί των ανθρώπων δεν υπάρχουν.

Κατηγορία C

Χωρίς επαρκείς κλινικές ή πειραματικές παρατηρήσεις. Μερικά φάρμακα της κατηγορίας αυτής προκαλούν βλάβες εμβρύου σε πειράματα επί ζώων. Δεν υπάρχουν πληροφορίες για τον άνθρωπο.

Κατηγορία D

Υπάρχει κίνδυνος του εμβρύου κατά τη χορήγηση της κατηγορίας των φαρμάκων αυτων, αλλά πρέπει να αξιολογούνται σε ειδικές καταστάσεις απειλητικές και προβληματικές για τη ζωή, που άλλα ασφαλέστερα φάρμακα δεν δρουν.

Κατηγορία Χ

Αποδειγμένες βλάβες του εμβρύου που συγκρίνονται – αξιολογούνται με τις ωφέλειες χρήσης.

Dr Νίκος Καλλιακμάνης

Ref.: Merck Man. 18th ed.