Γενικά Θέματα

ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ

Ο όρος «ΥΠΕΡΤΑΣΗ» αποτελεί μετάφραση του ξένου όρου hypertension που προέρχεται από τον γερμανικό όρο «Hypertonie» που εισήγαγε ο Γερμανός φιλόλογος Otto Frank (1865-1944).

Ατυχώς ο ετυμολογικά ορθότερος στην ελληνική γλώσσα «Υπερπίεση» δεν επικράτησε.

Ορισμός που χρησιμοποιείται σαν παθολογική αύξηση της αρτηριακής πίεσης δεν είναι ακριβής δεδομένου ότι δεν υπάρχουν «ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΤΙΜΕΣ» της αρτηριακής πίεσης (Α.Π.).

Η κατανομή των διαφόρων επιπέδων της Α/Π στον γενικό πληθυσμό είναι συνεχής και η τοποθέτηση κάθε διαχωριστικής γραμμής είναι τελείως αυθαίρετη.

Σαν ΥΠΕΡΤΑΣΗ θεωρούνται οι τιμές της Α/Π πάνω από τις οποίες υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για εμφάνιση καρδιαγγειακών νόσων.

Οι τιμές αυτές είναι 140mmHg και πάνω για την ΣΥΣΤΟΛΙΚΗ ΠΙΕΣΗ και 90mm/Hg και πάνω για την ΔΙΑΣΤΟΛΙΚΗ ΠΙΕΣΗ.

ΗΛΙΚΙΕΣ

25-34 ετών Α/Υ 4%-7%

45-55 ετών Α/Υ 30-40%

50%↑ μεγάλης ηλικίας

Για τα παιδιά παιδικής, εφηβικής ηλικίας σαν υπέρταση θεωρείται η Α.Π. που βρίσκεται από την 95η εκατοστιαία θέση κατανομής της αρτηριακής πίεσης στα παιδιά και εφήβους της ίδιας ηλικίας και φύλου.

Η μέτρηση της Α/Π είναι η ΜΟΝΗ ΜΕΘΟΔΟΣ που βάζει την διάγνωση της Υπέρτασης.

Αποτελεί μια από τις πιο συχνές κλινικές διαγνωστικές μεθόδους εμφανίζει μεγάλο ποσοστό λαθών.

Και αυτό οφείλεται στο ότι ποσοστό 30% των ενηλίκων οι τιμές της ΔΙΑΣΤΟΛΙΚΗΣ ΠΙΕΣΗΣ κυμαίνονται μεταξύ 85-95mmHg δηλαδή σε απόσταση μόλις 5mmHg πάνω ή κάτω από το όριο των 90mmHg που ξεχωρίζει την οριακή ΥΠΕΡΤΑΣΗ από την ΥΠΕΡΤΑΣΗ.

Η διαφορά αυτή όμως σημαντική για την πρώτη διάγνωση και εφαρμογή θεραπείας που σαν διάγνωση «ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ» θα συνοδεύει το άτομο σε όλη την υπόλοιπη ζωή.

Για τους λόγους αυτούς θεωρείται απαραίτητη η ταξινόμηση της Αρτηριακής Υπέρτασης (ΑΥ) και πίεσης αρτηριακής (ΑΠ) σύμφωνα με Διεθνείς Επιστημονικούς Οργανισμούς.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ

ΣΥΣΤΟΛΙΚΗ ΠΙΕΣΗ (mmHg)

ΔΙΑΣΤΟΛΙΚΗ ΠΙΕΣΗ (mmHg)

Άριστη Α.Π.

< 120

< 80

Φυσιολογική Α.Π.

120-129

80-84

Οριακή Α.Π.

130-139

85-89

Υπέρταση 1ου ΣΤΑΔΙΟΥ

140-159

90-99

Υπέρταση 2ου ΣΤΑΔΙΟΥ

160-179

100-109

Υπέρταση 3ου ΣΤΑΔΙΟΥ

≥ 180

≥ 110

Μεμονωμένη Συστολική Υπέρταση

≥ 140

≤ 90

ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ Α.Υ.: 35% ενηλίκων είναι υπερτασικοί, 75% άνω των 70 ετών έχουν υπέρταση ποσοστό 54% των αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων οφείλονται στην Α.Υ. και 4% της στεφανιαίας νόσου.

ΑΙΤΙΑ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ

Πρωτοπαθής ή Ιδιοπαθής ΑΥ

Δευτεροπαθής ΑΥ

90% ποσοστό

Αποδίδεται σε κληρονομικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες

(αυξημένη πρόσληψη αλατιού, άγχος, καθιστική ζωή – παχυσαρκία).

Ενδοκρινολογικά, νοσήματα (παθήσεις, νεφρών, επινεφριδίων, θυρεοειδούς, Σακχαρώδης Διαβήτης).

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΧΟΥΝ ΕΝΟΧΟΠΟΙΗΣΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΑΥ στα εισπνεόμενα μικροσωματίδια PM3.5 που προκαλούν αύξηση της συστολικής πίεσης (ανά 10μg/m3 αύξηση 0,85%) και βρίσκονται στη μολυσμένη ατμόσφαιρα που διαβιούμε.

PM3.5: Μικροσωματίδια ατμοσφαιρικού αέρος με διάμετρο κάτω των 2.5μm-3,5 είναι τα πιο επιβλαβή.

Η ανάγνωση της Α/Π γίνεται με μετρήσεις με ειδικές συσκευές (υδραργυρικό μανόμετρο – ηλεκτρονικές συσκευές) που προκαλούν παροδική απόφραξη μίας αρτηρίας άνω άκρου με περιχειρίδα (κλασικό υδραργυρικό μανόμετρο που εμφανίζει μεγάλη ακρίβεια) με την ακρόαση ήχων που παράγονται κατά την τμηματική αποσυμπίεση της αρτηρίας που έχει τεχνητώς (με την ασκούμενη πίεση εκ του σφυγμονόμετρου αποφραχθεί και την ακροαστική εμφάνιση ειδικών ήχων – Ήχος Korotkoff).

Τα τελευταία χρόνια έχει επικρατήσει η χρήση ηλεκτρονικών πιεσόμετρων που βασίζονται στην ταλαντοσυμετρική τεχνική.

Κατά την ανάγνωση της Α/Π στα πιεσόμετρα εμφανίζονται 2 πιέσεις.

Η ΣΥΣΤΟΛΙΚΗ ΠΙΕΣΗ (ΣΑΠ) που εκφράζει την πίεση που ασκείται στα τοιχώματα των αρτηριών από το αίμα που κυκλοφορεί.

Η ΔΙΑΣΤΟΛΙΚΗ (ΔΑΠ) πίεση που υπάρχει στις αρτηρίες ανάμεσα στις συσπάσεις της καρδιάς.

Η Α/Υ σχετίζεται με διαταραχές στην ισορροπία αιμόστασης/ινωδόλυσης – δυσλειτουργίας του ενδοθηλίου των αγγείων.

Είναι γνωστή η στενή σχέση ΑΥ και καρδιαγγειακών κινδύνων.

Ο υπαρκτός αυτός κίνδυνος εμφάνισης των καρδιαγγειακών νόσων έχει συνάρτηση όχι μόνο το ύψος της ΑΠ αλλά και τη συνύπαρξη άλλων παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου [Δυσλιπιδαιμία, κάπνισμα, παχυσαρκία, μεταβολικά νοσήματα (Σακχαρώδης Διαβήτης, παθήσεις Θυρεοειδούς)].

Η κατευθυντήρια γραμμή που παρέχει ο παρακάτω Πίνακας, έχει καταρτηστεί με υπολογισμό του συνολικού καρδιαγγειακού κινδύνου με βάση το ύψος της Α/Π αλλά και την συνύπαρξη άλλων παραγόντων όπως βλάβη στα όργανα «στόχοι» π.χ. στον ΣΔ (νεφρά, μάτια, σε νεφρικά νοσήματα – Δυσλιπιδαιμία – Μεταβολικό σύνδρομο).

ΠΙΝΑΚΑΣ

ΑΛΛΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

ΟΡΙΑΚΗ ΑΥ

ΥΠΕΡΤΑΣΗ ΣΤΑΔΙΟΥ 1

ΥΠΕΡΤΑΣΗ ΣΤΑΔΙΟΥ 2

ΥΠΕΡΤΑΣΗ ΣΤΑΔΙΟΥ 3

ΧΩΡΙΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

ΜΙΚΡΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ

ΜΙΚΡΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ

ΜΕΣΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ

ΜΕΓΑΛΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ

1-2 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

ΜΙΚΡΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ

ΜΕΣΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ

ΜΕΣΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ

ΜΕΓΑΛΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ

Τουλάχιστον 3 παράγοντες κινδύνου – βλάβη «οργάνων στόχων» - Σακχαρώδης Διαβήτης – Νόσοι Νεφρών – Καρδιαγγειακή υφιστάμενη νόσος

ΜΕΓΑΛΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ

ΜΕΓΑΛΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ

ΜΕΓΑΛΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ

ΜΕΓΑΛΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ

Η αρτηριακή υπέρταση σε παγκόσμια κλίμακα εμφανίζεται σε 1 στους 3 ενήλικες.

Στην Ελλάδα στατιστικά στοιχεία αναφέρουν 20% του πληθυσμού να εμφανίζει ΥΠΕΡΤΑΣΗ.

Η διάγνωση της ΑΥ βασίζεται στη μέτρηση της αρτηριακής πίεσης που αποτελεί απαραίτητο στοιχείο της αντικειμενικής εξέτασης και πρέπει να γίνεται πολύ προσεκτικά.

Έτσι, η λήψη αρτηριακής πίεσης ειδικά στα άτομα μεγάλης ηλικίας και στα άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη η μέτρηση και λήψη της ΑΠ πρέπει να γίνεται και σε όρθια θέση (ενδεχόμενο ορθοστατικής υπότασης).

Συνήθως η λήψη ΑΠ γίνεται στο δεξιό χέρι που πρώτη φορά όμως που εξετάζεται κάθε άτομο η αρχική μέτρηση ΑΠ πρέπει να γίνεται και 2 χέρια (ενδεχόμενη στένωση αρτηρίας άνω άκρου δεξιού ή αριστερού).

Αν διαπιστωθεί πράγματι διαφορά συστολικής και διαστολικής στη λήψη αμφοτέρων των χεριών οι επόμενες μετρήσεις ΑΠ πρέπει να γίνονται στο χέρι με την υψηλότερη ΑΠ.

Σημειώνονται οι τιμές που προκύπτουν από κάθε μέτρηση και αν διαφέρουν τα αποτελέσματα μεταξύ 1ης και 2ης μέτρησης αυτή η διαφορά είναι μεγαλύτερη των 10mmHg (συστολική ΑΠ), 5mmHg(διαστολική πίεση) πρέπει να γίνεται και 3η μέτρηση (παρεμβολή ολίγων λεπτών).

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗΣ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ

Η ΑΥ δεν εμφανίζει ειδικά συμπτώματα!!!

Υπάρχει η γενική άποψη ότι συμπτώματα όπως : ζάλη – κεφαλαλγία – αιφνίδια εφίδρωση – ρινορραγίες – δυσκολία στον ύπνο, οφείλονται στην Α.Υ. (όχι συμπτώματα βέβαια ειδικά για Α.Υ.!!!)

Αυτές οι λαϊκές αντιλήψεις δεν είναι καινούργιες. Έτσι αν ανατρέξουμε στο έτος 1950 στο «θεραπευτικό Εγκόλπιο» του Κ.Α. Δημησά θα δούμε επίσης δεκάδες συμπτώματα (!!!) όπως κεφαλαλγία, ίλιγγοι, αιμωδίες, νευραλγίες, απίσχναση, δύσπνοια προσπάθειας, βήχας, άγχος, εμμηνόπαυση, που αφορούσαν εκδηλώσεις και συμπτώματα της «ιδιοπαθούς», νευρικής-πρωτοπαθούς» Υπέρτασης και αναφέρονται στο θεραπευτικό εγκόλπιο Κ.Α. Δημησά 1950.

Οι λαϊκές αυτές αντιλήψεις φαίνεται να έχουν επιβιώσει (ευτυχώς μόνο μερικές) μέχρι τις μέρες μας.

Σήμερα η τελική διάγνωση της ΑΥ γίνεται με την 24ώρη ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΠΙΕΣΗΣ.

Στην καταγραφή αυτή υπολογίζονται:

α) η μέση τιμή πίεσης της ημέρας,

β) μέση πίεση της νύχτας.

Τα διαστήματα ημέρας και νύχτας υπολογίζονται με βάση τις ώρες του ύπνου του κάθε ατόμου που εξετάζεται.

Ορισμένα συμπτώματα τα οποία μπορεί να παρουσιάζουν τα υπερτασικά άτομα, μπορεί να οφείλονται είτε σε βλάβη των «οργάνων στόχων» που προσβάλλει η παρουσία χρόνιας υπέρτασης όπως δύσπνοια (καρδιακή ανεπάρκεια), στηθαγχικά ενοχλήματα (στεφανιαία νόσος), διαλείπουσα χωλότητα (περιφερική αρτηριοπάθεια), σύγχυση, ημιπληγία (προσβολή Κεντρικού Νευρικού Συστήματος – ΚΝΣ), είτε στην πρωτοπαθή νόσο η οποία προκαλεί την αρτηριακή υπέρταση (δευτεροπαθής υπέρταση) όπως το φαιοχρωμοκύτωμα (όγκος των επινεφριδίων: 0,1-2% του συνόλου των περιπτώσεων υπέρτασης είναι νευροενδοκρινής όγκος που εκκρίνει αδρεναλίνη και NOR-αδρεναλίνη.

(Η έκκριση των ορμονών προκαλεί παροδικά ή μόνιμα σημεία ερεθισμού του συμπαθητικού συστήματος όπως αίσθημα παλμών, δύσπνοια, εφίδρωση, κεφαλαλγίες, τρόμο, ναυτία, δυσπεψία, υπεργλυκαιμία).

Επίσης, έντονη κεφαλαλγία που συνοδεύεται από συνγχυτικά φαινόμενα, εμετούς κεντρικής αιτιολογίας, σπασμούς προκαλεί η ΥΠΕΡΤΑΣΙΚΗ ΕΓΚΕΦΑΛΟΠΑΘΕΙΑ, που εμφανίζεται σε μικρό ποσοστό <10% στα άτομα με κακοήθη Υπέρταση (Αρρύθμιστη ΑΠ για μεγάλο χρονικό διάστημα).

Στην κακοήθη υπέρταση η ΑΠ εμφανίζεται συστολική >20mmHg ΑΠ >140mmHg διαστολική.

Τα παραπάνω συνοδεύονται από μεταβολές που εμφανίζονται στο πλάσμα του ατόμου με ΑΥ, και είναι:

α) Ινωδογόνου διαταραχές.

β) Αναστολέα ενεργοποιητή του πλασμινογόνου (ΡΑΙ) - ενεργοποίηση.

γ) Του ενεργοποιητή του ιστικού πλασμινογόνου (ΕΡΑ).

δ) Της θρομβομοντουλίνης - ενεργοποίηση.

Θρομβομοντουλίνη : Συνδέεται με την θρομβίνη à πρωτεΐνη C à θρομβίνη από παράγοντα Va VVV9.

Ινωδογόνο : Καθορίζει το ιξώδες του αίματος και μηχανισμού αιμόσταση/ινωδόλυσης. Τα επίπεδα του αποτελούν προγνωστικό παράγοντα για την εμφάνιση υποκείμενων καρδιαγγειακών νόσων.

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗ ΝΟΣΟ ΣΤΗΝ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ

  • Οικογενειακό ιστορικό προϋπάρχουσας καρδιαγγειακής νόσου κυρίως άνδρες >55ετών, γυναίκες >65ετών.
  • Κάπνισμα
  • LDL χοληστερόλη >130mg/dL
  • HDL χοληστερόλη άνδρες <40mg/dL, γυναίκες <45mg/dL
  • Τριγλυκερίδια >150mg/dL
  • Σάκχαρο νηστείας >100mg/dL
  • Παθολογική ανοχή γλυκόζης νηστείας
  • Περίμετρος μέσης (παχυσαρκία) άνδρες >102cm, γυναίκα >80cm.

 

ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ

Η διάγνωση της Υπέρτασης δεν πρέπει να βασίζεται στα αποτελέσματα των μετρήσεων μίας και μοναδικής επίσκεψης.

Ακόμα και σε άτομα που εμφανίζουν μεγάλη αύξηση της αρτηριακής πίεσης (συστολική/διαστολική >180, >110) πρέπει να δίνεται χρονικό περιθώριο μερικών ημερών για την επανεκτίμηση της ΑΠ.

Όσο πιο κοντά βρίσκονται οι τιμές της ΑΥ στο 140mmHg/90mmHg τόσο περισσότερες επισκέψεις λόγω των οριακών αυτών τιμών της ΑΠ απαιτείται πριν τεθεί η διάγνωση της Υπέρτασης που θα συνοδεύει το άτομο για όλη τη ζωή και την συνεχή θεραπευτική αγωγή της Α.Υ.

Όλες αυτές οι αναφορές αποσκοπούν στην αποφυγή υπερδιάγνωσης και του φαινομένου της «ΛΕΥΚΗΣ ΜΠΛΟΥΖΑΣ» που αποτελεί φυσιολογική αντίδραση η οποία εμφανίζεται πολύ συχνά στα τμήματα επειγόντων περιστατικών του Νοσοκομείου όπου προσέρχεται το άτομο και όπου ο φόβος, η αγωνία, η αρρωστοφοβία του ατόμου προκαλούν αύξηση Α/Π μέχρι και 30mm/Hg.

Το φαινόμενο της λευκής μπλούζας εκτός από τα Νοσοκομεία συμβαίνει και στα ιδιωτικά Ιατρεία.

Ο βαθμός αυτός της αντίδρασης που θεωρείται ψυχολογικού υποστρώματος διαφέρει από άτομο σε άτομο και περιορίζεται με την ψυχολογική, φιλική προσέγγιση και την εξοικείωση του ατόμου με τις τεχνικές καταγραφής της αρτηριακής πίεσης.

Σαν ορισμό ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ ΛΕΥΚΗΣ ΜΠΛΟΥΖΑΣ ορίζεται η αρτηριακή πίεση που βρίσκεται αυξημένη σε 3 τουλάχιστον επιστήμες στο ιατρείο ενώ εκτός ιατρείου με 24ωρη καταγραφή η λήψη πιέσεων στο περιβάλλον του σπιτιού.

Η αντιμετώπιση της «υπέρτασης λευκής μπλούζας» είναι δραστική με την εφαρμογή μη φαρμακευτικών μέσων με σύγχρονη παρακολούθηση της Α/Π 1-2 φορές το χρόνο στο ιατρείο ή εκτός ιατρείου.

Σε πολλές περιπτώσεις μετά από παρακολούθηση πολλών ετών η πίεση βρίσκεται αυξημένη.

Το αντίστροφο φαινόμενο της «ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ ΛΕΥΚΗΣ ΜΠΛΟΥΖΑΣ» αποτελεί ή ανεύρεση φυσιολογικών τιμών ΑΠ στις μετρήσεις ιατρείου και αυξημένη ΑΠ στις μετρήσεις εκτός ιατρείου και αναφέρεται σαν ΣΥΓΚΑΛΥΜΜΕΝΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ (Masked Hypertension).

ΥΠΕΡΤΑΣΗ

«ΛΕΥΚΗΣ

ΜΠΛΟΥΖΑΣ»

ΥΠΕΡΤΑΣΗ

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ

ΠΙΕΣΗ

ΣΥΓΚΑΛΥΜΜΕΝΗ

ΥΠΕΡΤΑΣΗ

           
     
     
   
 
 

ΔΙΑΦ. ΔΙΑΓΝ. ΜΟΥΝΤΟΚΑΛΑΚΗ

Dr. ΝΙΚΟΣ ΚΑΛΛΙΑΚΜΑΝΗΣ

Ref.: - Διαφορ. Διαγν. Μουντοκαλάκης 4η εκδ.

  • Βικιπαιδεια
  • Hypert. Res.
  • Hem. Lumg. Girc. 2020